Richard Philip Feynman
Richard Philip Feynman'ın Hayatı (1918 -1988)
20.yy'ın fizikçi filozofu. Fizikçilerin fizikçisi. Çok parlak bir deha. Kendi kendisiyle,otorite geçinenlerle gırgır geçen bir özgür kafa. Richard Feynman, 11 Mayıs 1918'de Queens, New York'ta(Brooklyn’de) doğdu. Daha 15 yaşındayken diferansiyel hesabı öğrendi.
1936'da, MIT'ye girdi ve fizik eğitimi aldı. 1939'da Princeton'a gitti. Doktorasını 1942'de John Arhibald Wheleer nezaretinde çalıştığı Princeton Üniversitesi'nden aldı. 1942'de, daha 24 yaşında iken Los Alamos'taki Manhattan Projesi'nde önemli bir rol oynadı. Hans Bethe'nin altında dört kişilik grubun lideri olarak çalıştı. Uranyumun patlaması içen gerekli kritik kütleyi hesapladı.
Feynman,Nobel Fizik Ödülünü, kuantum elektrodinamiği kuramıyla başarıyla çözdüğü problemler için aldı. Sıvı helyumda süper akışkanlık olayını dikkate alan bir matematiksel kuram da yarattı. Ondan sonra Murral Gell-Man ile beta bozunması gibi zayıf etkileşimler alanında çalıştı. Daha sonraki yıllarda,yüksek enerjili proton çarpışması yöntemlerinin parton modelini öne sürerek kuark kuramının gelişmesinde anahtar rol oynadı. Feynman fiziksel hesaplamalara ilişkin yeni temel teknikler ve notasyonlar getirdi, aynı anda her yerde hazır ve nazır Feynman Diyagramları'nı geliştirdi. Bu diyagramlar parçacık etkileşimlerini gösteriyordu.
Doktorsanı John Wheeler’in danışmanlığı altında 1942’de Princeton’da tamamladı. Gençliğine karşın, İkinci Dünya Savaşı sırasında Los Alamos’taki Manhattan Projesi'nde önemli rol oynadı. Canlı kişiliği ve şakalarıyla sıradışı; ama vazgeçilemez bir fizikçi olarak bu projede rol oynadı.Sonra Cornell’de California Teknoloji Enstitüsünde ders verdi. 1965’te kuantum elektrodinamiğindeki çalışmaları için Sin-Itero Tomanaga ve Julian Schwinger ile birlikte Nobel Fizik Ödülünü aldı. O, doğaya karşı sınırsız bir ilgi duyuyordu. Bu ilgisi yalnızca bilimsel başarılarını tetiklemekle kalmadı;onu Maya hiyerogliflerini çözmek gibi şaşırtıcı başarılara götürdü.
Hawking, Ceviz Kabuğundaki Evren'de onun buluşunu şöyle değerlendirir:Feynman, İkinci Dünya Savaşını izleyen yıllarda,kuantum mekaniği hakkında etkili yeni bir düşünce biçimi buldu. Her bir parçacığın belirli,tek bir tarihi(geçmişi) olması varsayımına karşı çıktı. Bunun yerine parçacıkların uzay-zamanda olası her yol boyunca bir konumdan diğerine ilerlediği önerisini getirdi.
Feynman,her bir yörünge ile bir dalganın boyutu –genliği- ve biri de fazı-çukurda veya tepede bulunması-olmak üzere iki sayıyı ilişkilendirdi. A’dan B’ye giden bir parçacığın olasılığı, A ve B’den geçen olası her yolla ilgili dalgaların toplanmasıyla bulunuyordu.Yine de nesnelerin günlük dünyasında başlangıçları ile sonuçsal hedefleri arasında tek bir yol izliyormuş gibi görünür. Bu durum Feynman'ın birden fazla geçmiş (veya geçmişlerin toplamı)fikri ile uyum gösterir. Çünkü her bir yola sayılar atama kuralı,büyük nesneler için yolların katılımları birleştirildiğinde, biri dışında bütün yolların birbirini etkisizleştirilmesini garanti eder.
Sonsuz yollardan sadece biri makroskopik nesnelerin hareketi gözönüne alındığı sürece, önemlidir ve bu yörünge de Newton’un klasik hareket kanunlarından ortaya çıkandır.Feynman,dikkate değer bir eğitimciydi. Öğretmeyi seviyordu. Sayısız ödül aldı. Özellikle 1972'de kazandığı Oersted Öğretme Madalyası onu pek gururlandırırdı. Feynman Fizik Dersleri (üç cilttir)1963'te yayımlandı Scientific American'da bir eleştirmen bu kitap için zor ama besleyici ve çok lezzetli. 25 yıl sonra öğretmenler için klavuz ve yeni başlayan öğrenciler için en iyisidiye yazmıştı. Yine fiziğin halk arasında yayılmasını amaçlayan Fizik Yasaları Üzerine ve Kuantum Elektrodinamiği: QED Maddenin Alışılmadık Kuramı adlı kitaplar yazdı. O, araştırmacılar ve öğrenciler için klasik başvuru ve el kitapları olan birtakım ileri yayınların da yazarıydı. Richard Feynman, yapıcı bir halk adamıydı.
1986'da Challenger Uzay Mekiği kazasını soruşturan komisyonundaki çalışması ilginçti: bir bardak buzlu suya bir plastik parçası atarak basit bir deneyle,kazanın bir conta hatasından kaynaklandığını kanıtladı. Contayı buzlu su sürahisi içine yerleştirip kelepçe ile sıkıştırdıktan sonra contanın kelepçe hareket ettiğinde geriye bükülemediğini gösterdi. Ünlü O-halkalarının soğuğa duyarlılığı açıklaması iyi bilinir.
Daha az bilinen Feynman'ın 1960'larda ders kitaplarının sıradanlığını protesto ettiği California Devlet Müfredat Programı Komitesi'ndeki çabalarıydı. Feynman'ın her problemi formüle etmek için yeni ve daha iyi yollar bulmak veya kendi söylediği gibi etrafında dolanmaktaki sabrı herkesçe bilinir. Kariyerinin ilk döneminde elektrodinamik onu büyüledi ve kuantum elektrodinamiğine sezgisel bir bakış geliştirdi. Elektronun kendi alanıyla herhangi bir etkileşimde bulunmadığından o kadar emindi ki şunları söyledi:O başlangıçtı, bu fikir benim için o kadar açıktı ki ona adeta aşık oldum. Çağımızın önemli sezgicisi olarak adlandırıldı. Nobel Ödülünü kabul konuşmasında şunları söyledi: Fizikçi gözüyle bile,ben, kabul edilen elektrodinamiğin kurallarının ve denklemlerinin nasıl elde edildiğinin bir gösterimine sahip değilim...Yunan geometrisindeki Öklid'in yaptığı gibi asla oturmadım ve eminim ki bunların tümünü tek bir aksiyon kümesinden elde edebilirsiniz
1988 yılında kanserden öldü. Parçacık fiziğine çok katkılar yaptı. Onun adıyla anılan diyagramlar, parçacık fiziğinin hemen her hesaplamasında yer alır. Fakat daha önemli bir katkısı, geçmişlerin toplamı kavramıydı. Burada fikir, bir sitemin klasik kuantum dışı fizikte normal olarak varsayıldığı gibi uzay-zamanda tek bir geçmişe sahip olmadığıdır. Onun yerine, sistem, her olanaklı geçmişe sahiptir. Örneğin, belirli bir zamanda A noktasında olan bir parçacığı düşünün. Normal olarak parçacığın A’dan uzaklaşırken düz bir çizgi üzerinde hareket edeceği varsayılır. Ancak geçmişlerin toplamına göre, A’da başlayan herhangi bir yolda ilerleyebilir. Bu durum, bir kurutma kağıdına bir parça mürekkep damlattığınız zaman gerçekleşecek şeye benzer. Mürekkep parçacıkları kurutma kağıdında mümkün olan her yoldan yayılır. Kağıdı keserek iki nokta arasındaki düz çizgiyi tıkasanız bile mürekkep köşeden döner.
Parçacığın her yoluna veya geçmişine ilişkin, yolun şekline dayanan bir sayısı olacaktır. Parçacığın A noktasından B noktasına gitmesi olasılığı parçacığı A’dan B’ye götüren tüm yollarla bağlantılı sayıların toplanmasıyla bulunur. Yolların çoğu için yolla ilişkin sayı yakındaki yolların sayılarını hemen hemen siler. Böylece onlar parçacığın A’dan B’ye gidişinin olasılığına çok az katkıda bulunurlar. Fakat düz yolların sayıları hemen hemen düz olan yolların sayılarıyla toplanır. Böylece olasılığa ana katkı düz veya hemen hemen olan yollardan gelecektir. Bu nedenle bir parçacığın bir köpük odasından geçerken yaptığı iz hemen hemen düz görünür. Fakat parçacığın yoluna üzerinde bir yarık bulunan bir duvar gibi bir şey koyarsanız, parçacık yolları yarığın ötesinde yayılabilir. Parçacığı yarıktan geçen düz çizginin uzağında bulma olasılığı yüksek olabilir.
Feynman'ın binlerce bilimsel ve eğitsel başarısının sergilenmesi insanın ruhunu yeterince yakalayamaz. Sadece teknik yayınlarının çoğunun herhangi bir okuyucusu olarak bile, Feynman'ın canlı ve çok yanlı kişiliğinin bütün yapıtında ışıldadığı bilinir. Fizikçi varlığı bir yana,o çeşitle zamanlarda bir radyo tamircisi, bir kilit açıcı, sanatçı,dansça,bongo çalıcısı ve hatta Maya hiyeroglifleri çözücüsüydü. Dünyası hakkında sürekli meraklı,örnek bir deneyimciydi.1950'lerde, Cal Tech'e gitti.. 1965'te, Julian Schwinger ve Shinichiro Tomonaga ile birlikte Nobel Fizik Ödülüne layık görüldü;konuları kuantum elektrodinamiği idi. 15 Şubat 1988'de kanserden öldü.Caltech'teki öğrencileri basit bir pankartla duygularını dile getirdiler:Seni seviyoruz Dick.
Bazı çalışma arkadaşlarından görüşler:
"Parlak,hayat dolu, hoş komşum Feynman,çok derin sorunların tartışmasında tahrik edici (bazen öfkelendirici) bir ortaktır. Fikirlerini ve aptalca şakalarını hesaplama yarışmalarında değiştirebiliyordu. Birbirimize kıvılcımlar saçıyorduk. Fakat oldukça neşeliydi" Murray Gell-Mann
Feynman'ı okumak çok büyük zevk ve eğlencedir.Konuşmalarında olduğu gibi makalelerinde sanki okuyucu onu tahtada sonuçları çıkarırken seyrediyormuşçasına doğrudan iletişim kurardı."David Pines
"Bulmacaları ve oyunları sevdi.Aslında dünyayı bir çeşit oyun olarak gördü. davranışının ilerlemesi,bazısı bilinen bazısı bilinmeyen belli kuralları izledi... Kuralların işlemediği yerler ve durumlar bulup,bunu yapan yeni kurallar koydu." David L.Goodstein
"Feynman teorisyenlerin teorisyeni değil, fizikçilerin fizikçisi ve hocaların hocasıydı." Valentine T.Telegdi
Bilinmeyenleri çözmek için duyduğu dayanılmaz istek, kışkırtıcı yaramazlığı, gösteriş ve ikiyüzlülüğe karşı sabırsızlığı,kendisini altetmeye çalışan herkesi altetmedeki hüneri bu karakterin belirgin çizgileridir."Albert R.Hibbs
Cornell'deki öğrencilerinden biri olan Laurie M.Rown oyunbaz, şovmen Feynman hakkında şunları söyledi: Kaba yapısından dolayı ilk bakışta değerinden aşağı,doğuşutan gelen zekiliğinden,psikolojik kavramasından, sağduyusundan ve ünlü Feynman huyundan dolayı hep başarılıydı.. Ne olursa olsun,dedektif Feynman şaka yapabilirdi,fizik sevgisi hürmet derecesine ulaşmış biriydi
